Światowy Dzień Walki z Depresją – 23 luty
Depresja od kilku lat znajduje się w czołówce schorzeń, na które najczęściej zapada społeczeństwo na całym świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że do 2030 r. depresja będzie najczęściej występującą chorobą na świecie. Ponadto badania wskazują, że na depresję z roku na rok choruje coraz więcej dzieci i młodzieży.
Jest to temat, którego nie można bagatelizować, a któremu należy się przyjrzeć.
Czym charakteryzuje się depresja u dzieci?
Otóż bardzo często dziecko, które choruje na depresję, jest postrzegane przez społeczeństwo, jako leniwe, wiecznie niezadowolone, smutne, a czasem wręcz nadmiernie pobudzone i agresywne. Jednak w przypadku zwykłego obniżenia nastroju lub buntu młodego człowieka, zwykle pomaga miła niespodzianka, wspólne spędzanie czasu z rodzicami lub pozytywna uwaga. Natomiast gdy osoba doświadcza depresji, proste strategie poprawy nastroju okazują się niewystarczające. Depresja jest chorobą, która może zagrażać życiu. Jest to długotrwały, szkodliwy i poważny stan z nadmiernie obniżonym nastrojem oraz objawami psychicznymi, behawioralnymi i fizycznymi.
Jakie mogą być przyczyny depresji u dzieci?
Niestety nie można jednoznacznie określić, jakie są przyczyny występowania depresji u dzieci, natomiast można zakładać, że składają się na nią zazwyczaj 3 czynniki:
- biologiczny, którymi są nieprawidłowości na poziomie neuroprzekaźników w mózgu, zaburzenia hormonalne, a także obciążenie genetyczne;
- psychologiczny, uwzględniający niskie poczucie własnej wartości, brak poczucia bezpieczeństwa, wysoki poziom lęku, skłonności perfekcjonistyczne oraz wysoki poziom samokrytycyzmu,
- środowiskowy, czyli m.in skomplikowana sytuacja rodzinna (przemoc, nadużycia seksualne, uzależnienie opiekunów, śmierć kogoś bliskiego, ciężka choroba, rozwód rodziców, ubóstwo), problemy w przedszkolu (np. nadmierny stres związany z separacją od rodziców, trudności w odnalezieniu się w grupie) problemy w szkole (np. trudności w nauce, odrzucenie przez grupę rówieśniczą).
Charakterystyczną cechą depresji wieku rozwojowego jest współwystępowanie innych zaburzeń psychicznych. Badania pokazują, że 40-70% dzieci z depresją spełnia kryteria co najmniej jednego zaburzenia psychicznego. Depresji często towarzyszą zaburzenia lękowe, problemy z zachowaniem, takie jak agresja czy wycofanie, a także zaburzenia opozycyjno-buntownicze, które znacząco potęgują cierpienie młodych pacjentów i utrudniają proces diagnozy. Zrozumienie złożoności tych schorzeń jest kluczowe dla opracowania skutecznych strategii wsparcia.
Jakie objawy mogą świadczyć o tym, że dziecko zmaga się z depresją? Co powinno wzbudzić naszą czujność?
W klasyfikacjach zaburzeń psychicznych nie znajdziemy osobnej jednostki dla depresji dziecięcej, dlatego depresję u dzieci rozpoznajemy opierając się o te same kryteria diagnostyczne, co u osób dorosłych.
Zgodnie z klasyfikacją DSM-V, objawy wskazujące na występowanie depresji to utrzymujące się codziennie, przez większość dnia (przez okres minimum 2 tygodni):
- Obniżony nastrój: dziecko jest smutne, płaczliwe, wycofane.
- Utrata zainteresowań: brak chęci do zabawy, rezygnacja z aktywności, które wcześniej sprawiały radość.
- Zmiany w apetycie i śnie: utrata apetytu lub nadmierne objadanie się, problemy ze snem, takie jak bezsenność czy nadmierna senność.
- Zmęczenie i brak energii: dziecko szybko się męczy, nie ma siły na codzienne aktywności.
- Trudności w koncentracji: problemy z nauką, zapominanie, brak uwagi.
- Poczucie bezwartościowości lub nadmierne poczucie winy: dziecko może wyrażać negatywne opinie o sobie, czuć się niepotrzebne.
- Myśli o śmierci lub samobójstwie: w skrajnych przypadkach pojawiają się próby samookaleczeń lub próby samobójcze.
Istnieją jednak objawy charakterystyczne dla tej choroby, widoczne już u najmłodszych pacjentów. Charakterystyczne dla dziecięcej depresji jest to, że obniżony nastrój często przejawia się poprzez wzmożoną drażliwość. W codziennym funkcjonowaniu dziecka można dostrzec niekontrolowane wybuchy złości, żalu, płaczu, krzyk, czy wrogość. Rozpoznawcze dla obrazu depresji, szczególnie u małych dzieci jest występowanie objawów somatycznych. Im młodsze dziecko, tym częściej wysuwają się one na pierwszy plan. Wśród objawów somatycznych najczęściej wymienia się: bóle brzucha, głowy, kołatanie serca, biegunka, duszności, moczenie nocne. U dzieci w wieku przedszkolnym możemy zaobserwować także regres w rozwoju.
Powyższe objawy i ich natężenie mogą być zależne od wieku i etapu rozwoju dziecka. U starszych dzieci często pojawiają się zachowania buntownicze oraz agresja, u młodszych zaś przeważają objawy czysto somatyczne.
Wsparcie dziecka zmagającego się z depresją to proces wymagający cierpliwości i zrozumienia. Kluczowe jest stworzenie bezpiecznej przestrzeni, w której dziecko będzie czuło się swobodnie dzieląc się swoimi emocjami. Regularne rozmowy, pełne empatii i akceptacji, mogą pomóc dziecku w radzeniu sobie z trudnymi uczuciami. Ważne jest również, aby zachęcać dziecko do aktywności fizycznej i dbania o zdrowy styl życia. Pamiętajmy, że dzieci są zależne od dorosłych. Często nie potrafią nazwać, co się z nimi dzieje. To od nas dorosłych zależy, czy zauważymy niepokojące objawy i czy dziecko otrzyma wsparcie.
Pamiętajmy, że profesjonalna pomoc specjalisty jest niezbędna w procesie leczenia depresji u dzieci. Rozpoczęcie leczenia na wczesnym etapie wpłynie na sprawniejsze wyjście z choroby.
Artykuł przygotowany przez mgr Martynę Ziendarską – Psychologa dziecięcego
